تولید محتوا
محتوا چیست و چگونه تولید می‌شود؟
اولین گام بشر در ارائه‌ی ذهنیت خود
«تولید محتوا» که از آن در «بکوش» صحبت می‌کنیم؛ واژه‌ایست که این روزها زیاد به گوش می‌رسد انگار که مفهوم یا راه‌حل جدیدی خلق یا کشف شده باشد. با این وجود «تولید محتوا» عمری به قدمت وجود بشر دارد. دیوار نگاره‌هایی که به دوران غارنشینی انسان برمی‌گردد، نشان می‌دهد که انسان‌های نخستین نیز افکاری در ذهن خود داشته‌اند و به دنبال راهی برای بیان آن بوده‌اند.
جلوتر که برویم، خطوطی که فینیقی‌ها و مصری‌ها ایجاد کردند، خط میخی و هیروگیلیف مصری را به وجود آورد و امروز نیز ساختار زبان‌های ژاپنی و چینی بر مبنای خط تصویری (نمادین) آن‌هاست.
بر این مبنا انسان‌ها که در دوره طفولیت تمدن خود بودند درست مانند کودکان ذهنیت و افکارشان را از طریق بازنمایی عینی و گرته‌برداری ساده از آن‌ها نشان می‌دادند.
انقلاب گوتنبرگ:
با ظهور مسیحیت این روند آزاد و غریزی بشر در سرزمین‌های مسیحی دچار مشکل شده بود و جز کشیش‌هایی که به زبان لاتین نظراتی را شفاها و کتبا اعلام می‌کرذند کسی توان ارائه افکار خود را نداشت و اصولا ذهنیت و نظر خود را از این جهت که یک فرد عادی و غیر روحانی بود دارای ارزش برای ارائه نمی‌دانست.
چنین مسئله‌ای ردپای خود را در آثار مکتوب به جا مانده از آن دوران نشان می‌دهد که اکثر آثار مورد بحث تولید پدران مقدس بودند، آن‌ها همزمان، حاکم، ادیب، متفکر، نویسنده و شاعر محسوب می‌شدند!
با بروز تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، پدیده‌های مرتبطی به وجود آمد که ماشین چاپ یکی از آن‌ها بود. گوتنبرگ در سال ۱۴۵۶ میلادی ماشین چاپ را اختراع کرد تا به دنبال آن «محتواهای بیشتری» توسط تولیدکنندگان محتوای بیشتری و برای مخاطبان بیشتری ارائه شود.
پیرو این اتفاق زبان مشکل و نخبه‌گرای لاتینی نیز رفته رفته کنار گذاشته شد و مردم اروپا کتاب‌ها و نوشته‌های خود را به زبان‌های محلی خود نظیر آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی و انگلیسی ارائه کرند.
مهمترین پیامد اختراع ماشین چاپ اما، پدید آمدن روزنامه‌ها به عنوان اولین فرمت جدی تولید محتوا برای انسان عصر جدید بود که تاریخ ارائه افکار و محتوا را به قبل و بعد از خود تقسیم کرد.
مکاتب ادبی و تولید محتوا:
اگرچه امروز بر تولید محتوای غیر ادبی و داستانی به معنای کلاسیک آن تاکید می‌شود، اما تا مدت‌ها محتوا تحت تاثیر ادبیات و تحولات آن بود؛ به خصوص اگر نبودِ هنرهای معاصر در آن زمان مانند عکاسی، سینما… را در نظر بگیریم، این تاثیر به خوبی برای ما روشن به نظر می‌رسد.
مکتب رمانتیسم مادر نویسندگی خلاق امروزی:
امروز دو مفهوم «تولید محتوای تخصصی در یک حیطه خاص» و «خلاقیت در نویسندگی» برای هر تولیدکننده‌ی محتوا ۲ هدف و آرزوی اصلی به نظر می‌رسد. اما چندین قرن قبل تولیدکنندگان محتوا به شدت تحت تاثیر مکاتب ادبی بودند.
«رمانتیک‌ها» که از طریق ترجمه و ماشین چاپ به گنجینه تمدنی یونان و روم دست یافته بودند، بسیار هیجان‌زده به نظر می‌رسیدند و از طریق ترکیب ذهنیات خود با این آثار، محتوایی تولید می‌کردند که در نوع خود اولین بود و خلاقانه و بدیع به نظر می‌رسید.
در کنار آن‌ها رئالیست‌ها قرار داشتند، اگر امروز به تولیدکنندگان محتوا می گویند که «نگو! نشان بده!» آن‌ها چند صد سال قبل این کار را می‌کردند و با برداشتی عینی از زندگی و طبیعت به توصیف و نشان دادن اوضاع می‌پرداختند.
امروز نیز برای هر که خواهان «توصیف قدرتمند با قلم» باشد خواندن کتاب‌های نویسندگان خارجی و ایرانی که در این حال‌وهوا قلم می‌زدند توصیه می‌شود. اونوره دو‌بالزاک، گوستاو فلوبر و در ایران صادق چوبک از سرآمدان این سبک محسوب می‌شوند.
اکسپرسیونیسم و سورئالیسم ۲ مکتب در خدمت تولید محتوای مدرن:
اگر قرار باشد ۲ مکتب و دریچه را برای بررسی بیشتر به تولیدکنندگان کم‌حوصله‌ی محتوا توصیه کنم، آن‌ها اکسپرسیونیسم و سورئالیسم هستند. نه فقط برای نویسندگان محتوا که برای تهیه‌کنندگان ویدئو و موزیک، انیمیشن و سایر حوزه‌های محتوا این ۲ مکتب الهام‌بخش خواهند بود.
به خصوص آن‌هایی که دل در گرو خلاقیت دارند می‌توانند از این ۲ چشمه مفاهیم زلالی را برداشت کنند.
اکسپرسیونیسم:
اکسپرسیونیسم به معنای «بیان» است، ترجمه این واژه به خوبی قرابت آن با «تولید محتوا» را می‌رساند. مگر ما در محتوا کاری غیر از بیان منظور خود داریم؟ در شکل تجاری محتوا که در چارچوب بازاریابی محتوایی انجام می‌شود مگر کاری غیر از بیان راه‌حلی داریم که باید به داد و درد مشتری و سرنخ برسد؟
بله! به هر جهت اکسپرسیونیسم جنبشی ادبی بود که نخست در آلمان شکوفا شد و محوریت آن براساس بیان یا نمایش درونیات بشر از جمله، ترس و عشق و نفرت و اضطراب به کار می‌رفت.
به غیر از ادبیات این مکتب چای پای خود را در نقاشی و هنرهای تجسمی مانند مجسمه‌سازی نیز به خوبی محکم کرده بود. شیوه‌اثر گذاری تولیدات اکسپرسیونیستی منطبق با حالات روانی، غرایز و انگیزه های انسان است.
شاید از همین روست که نقاشی معروف «جیغ» اثر «ادوارد مونش» تا این حد در ذهن و ضمیر ما مانده است. با گذشت زمان اکسپرسیونیسم جایگاهی در سینما هم برای خود دست‌وپا کرد که اوج آن را در فیلم‌های فریتس لانگ کارگردان شهیر آلمانی و فیلمی مانند متروپلیس مشاهده می‌کنیم.
سورئالیسم:
سورئالیسم مکتبی است که می‌تواند بیشترین نسبت را با تولید محتوا و نویسندگی خلاق برقرار کند. مکتبی که توسط افرادی چون فیلیپ سوپو، آندره برتون و لوییس بونوئل به وجود آمد. سوپو بیشتر کارهای تئوری می‌کرد، برتون نویسنده‌ای توانمند بود و بونوئل با فیلمی مانند سگ آندلسی سورئالیسم را به سینما آورد.
نوع نگارشی که در سورئالیسم به کار می‌رفت و برتون اوج آن را در اثر شاهکارش نادیا نشان می‌داد می‌تواند غنیمتی برای تولیدِ محتوا و فعالان آن باشد.
یکی از محورهای نگارشی این سبک، «آفرینش‌های گروهی» بود.
در اين شيوه يكي از افراد، كلمه يا جمله‌اي را روي كاغذ مي‌نوشت و افراد ديگر بدون آگاهي از نوشته نفر قبل، مطلبي را بر آن مي‌افزودند. نخستين نمونه اين نوع آفرينش جمله زير است: «لاشه خوشگوار، شراب تازه خواهد نوشيد.»
اما مهمتر از آفرینش گروهی یک متن به نظر، «نگارش خودکار» بود که در تولید محتوا و به خصوص نویسندگی خلاق آثار و کاربردهای مثبتی دارد.
برای خلق یک اثر سوررئال باید با ذهنی خالی و بدون پیش‌فرض به سرعت از هجومِ سیال کلمات استقبال کرد و به خودی خود و به صورتی ناگهانی اقدام به نوشتن کرد.
هنرمندان این مکتب حتی دو یا چند نفری در حالت خلسه بدون هیج اندیشه از پیش تعریف شده اقدام به نوشتن می کردند. این همان اصلی است که امروزه عینا در «آزادنویسی» و نوشته‌های ناگهانی و بی‌وقفه‌ی ۱۰۰۰ کلمه‌ای نیز به کار می‌رود.
درست مانند کودکی که برای یادگیری شنا به آب انداخته می‌شد، در این‌جا نیز نویسنده در برابر عمل‌انجام شده قرار می‌گیرد و از آنجایی که هیچ برنامه و خوراک از پیش تعیین‌شده‌ای برای نوشتن ندارد، به ناچار ذهنیت آنی خود را به روی کاغذ می‌آورد.
انواع فرمت‌های تولید محتوا:
اما نوشته و انتشار کاغذی یا دیجیتال آن فقط یکی از فرم‌های محتواست و فرمت‌های دیگری نیز برای ارائه و تولید محتوا وجود دارند.
عکس:
عکس ثبت یک لحظه از واقعیت است، لحظه‌ای که به واسطه‌ی دوربین عکاسی ماندگار می‌شود. عکس هم به عنوان محتوای اصلی و هم به عنوان محتوای مکمل استفاده می‌شود.
امروزه می‌توان به کمک اینترنت و البته با حفظ حقوق مولف از عکس‌های دیگران هم استفاده کرد، با این حال از آنجایی که اعتبار هر محتوایی در گرو منحصربه‌فرد و اصیل بودن آن است؛ یک تولیدکننده‌ی محتوا باید توانایی تولید عکس را داشته باشد.
ویدئو:
فیلم گرفتن با دوربین و تدوین مناسب آن یک مزیت رقابتی برای هر تولیدکننده محتوا محسوب می‌شود.
به یاد داشته باشید که اصولا ساختار مغز انسان بیشتر تصویری است و محتوای تصویری را بهتر از محتوای متنی درک می‌کند. همانطور که در اول مطلب نیز اشاره کردیم اولین محتوای تولید‌شده توسط انسان غارنشین نیز دیوارنگاره‌ها و خطوطی تصویری و نمادین بودند.
نکته دیگر که قابل اشاره است: همانطور که ویدئو بر «عکس» برتری تکنولوژیک دارد، این برتری را به لحاظ اثرگذاری و پویا بودن نیز نشان می‌دهد.
عکس ساکن است و قبل و بعد ماجرا را نشان نمی‌دهد مانند برکه‌ی راکدی است که آبی به آن جریان ندارد. ویدئو اما پویاست. رودی است که جویبارهای مختلفی به آن وارد شده و آن را به حرکت در می‌آورند.
انیمیشن:
اگر ویدئو متحرک‌سازی فریم‌های عکس است. انیمیشن و انواع گرافیک‌های متحرک، پویانمایی نقاشی‌های کاغذی یا دیجیتال به صورت ۲بعدی و ۳بعدی است.
منحنی یادگیری انیمیشن از عکاسی و ساخت ویدئو دشوارتر است. با این حال کسی که توانایی ساخت انیمیشن را داشته باشد می‌تواند ستاره تیم تولیدکنندگان محتوا هم نام بگیرد.
به علاوه انیمیشن یکی از خلاقانه‌ترین و انتزاعی‌ترین فرمت‌های محتواست و شما بدون داشتن بازیگر، دوربین یا فضای برای تصویربرداری می‌توانید با اتکا به ذهن‌تان از هیچ، همه‌چیز خلق کنید.
پادکست:
پادکست یکی از دلنشین‌ترین و ساده‌ترین فرمت‌های تولید محتواست که از این بابت به تازگی در ایران نیز بسیار رایج شده است.
۲ نکته درباره‌ی پادکست قابل توجه است. اول آنکه باید فن بیان و گفتار دلنشینی داشته باشید و دوم آنکه باید از دانشی قابل‌توجه در حوزه‌ای که پادکست ارائه می‌کنید برخوردار باشید.
طرح و نقش گرافیکی:
طراحی با دست حتی یک مداد سیاه ساده یا طراحی با نرم‌افزار معروف فتوشاپ به این فرمت محتوا اشاره می‌کند. فرمت محتوای عکس می‌تواند مکمل مناسبی برای طراحی‌های گرافیکی شما باشد.
آشنایی با مفاهیم هنرهای تجسمی نظیر پرسپکتیو، کنتراست، نقطه، خط، سطح و حجم و همینطور به کارگیری درست روانشناسی رنگ‌ها برای تولید محتوای گرافیکی تا حدی لازم به نظر می‌رسد.
گرافیک و طراحی یک فرمت محتوای خلاقانه است که می‌تواند شما را حتی در مسیر انیماتور شدن و متحرک‌سازی طرح‌هایتان قرار دهد.